Biegunki u dzieci i odwodnienie.
Jak je leczyć i jak im zapobiegać?
Biegunka- to nic przyjemnego, lecz zdarza się także naszym najmniejszym pociechom.
Jeśli dziecko oddaje więcej niż trzy luźne stolce w ciągu doby(a także wtedy gdy była jedna rzadka kupka, ale z widocznymi pasmami śluzu lub krwi), stwierdzamy właśnie tę dolegliwość.
Jej przyczyny mogą być różne, od alergii i nietolerancji pokarmowej, przez rozmaite zakażenia (bakteryjne, rotawirusowe) aż po choroby, w których rzadkie stolce są jednym z objawów. Zdarzają się także biegunki spowodowane błędami żywieniowymi i podrażnieniem przewodu pokarmowego - gdy dziecko zje posiłek zbyt tłusty, zbyt obfity, przesadzi z ilością owoców (także suszonych), soków owocowych, warzyw świeżych lub kiszonych.
Biegunka pojawia się, gdy podrażnione jelita zaczynają szybciej się kurczyć i przez to przyśpieszają przesuwanie się pokarmu. Organizm nie ma wtedy możliwości wchłonięcia z jedzenia odpowiedniej ilości wody – duża jej część pozostaje w pokarmie i kłopot gotowy. Pierwszym objawem rozregulowania przewodu pokarmowego jest zwiększona liczba luźnych lub nawet całkiem płynnych stolców. Biegunki przydarzają się równie często dzieciom, jak i dorosłym, ale u małych dzieci ich następstwa mogą być poważniejsze.
Zwykle biegunkę kojarzymy z tzw. zatruciem pokarmowym po zjedzeniu nieświeżej lub zanieczyszczonej żywności. Wodnistym stolcom często towarzyszą bóle brzucha, nudności, wymioty, złe samopoczucie. Jeśli przebieg choroby nie jest zbyt gwałtowny, leczymy ją w domu.
Przyczyny biegunki u dzieci:
- Wirusy (blisko połowę zakażeń powodują rotawirusy) oraz bakterie (np. gronkowce, pałeczki Salmonella lub E. coli), a także pasożyty, w tym robaki, np. lamblie, owsiki, glista ludzka;
- Nieświeży pokarm – nieodpowiednio przechowywana żywność, nieświeże mleko to przyczyna biegunki zarówno u małych dzieci, jak i u dorosłych;
- Przyczyny alergiczne- alergia na składnik diety lub nietolerancja np. mleka krowiego, laktozy, glutenu (białka znajdującego się w niektórych zbożach, np. w pszenicy lub owsie)
- Celiakia– choroba trzewna polegająca na występowaniu zaburzeń trawienia i wchłaniania jelitowego związanych z nietolerancją glutenu zawartego w zbożach;
- Błędy dietetyczne (np. podanie dziecku wzdymających warzyw) to również częsty powód biegunki u dzieci;
- Ząbkowanie- to częsta przyczyna biegunki u niemowląt;
- Antybiotyki (eliminują one z przewodu pokarmowego malca tzw. dobre bakterie, zaburzając w ten sposób równowagę mikrobiologiczną w jelitach);
- Mukowiscydoza- (rzadka choroba dziedziczna);
- Nieprawidłowe wykształcenie jelita grubego;
- Objaw nadchodzącej infekcji.
Jak ja leczyć?
➢ Najważniejsze, toregularnie nawadniać dziecko - najlepiej niegazowaną wodą źródlaną, ale tylko wtedy, gdy biegunka nie jest "zbyt wodnista". Woda taka nie zawiera elektrolitów, nie powinna być więc stosowana dłużej niż kilka godzin. A przecież maluch powinien pić często małymi porcjami (zbyt dużo płynu na raz może prowokować wymioty, podobnie jak podanie aromatycznego naparu mięty). Dlatego odpowiednie uzupełnianie strat elektrolitów i wody zapewniają specjalne preparaty (Gastrolit - dostępny na receptę, Orsalit, ORS 2000).
➢ Malcowi warto także podawać probiotyk kupiony w aptece (najlepiej preparat zawierający bakterie Lactobacillus rhamnosus lub Lactobacillus reuteri) - pożyteczne bakterie kwasu mlekowego, które przywracają prawidłową florą bakteryjną jelit i wypierają chorobotwórcze drobnoustroje. Nie proponujemy natomiast węgla lekarskiego ani żadnych preparatów zatrzymujących biegunkę, a przeznaczonych dla dorosłych. Trzeba pamiętać o tym, że biegunka pomaga oczyścić organizm z tego, co mu szkodzi. Przeciwdziałać należy jedynie utracie płynów, a to można osiągnąć, podając dziecku picie.
➢ jeśli karmisz dziecko piersią, nie rezygnuj z tego; jeśli zaś dziecko karmione jest mieszanką, trzeba zmienić sposób jej przyrządzania – spytaj lekarza, w jakich proporcjach rozcieńczać ją wodą w ciągu najbliższych 24, a następnie 48 godzin. Jeśli nie ma poprawy, można podać mieszankę przygotowaną z mleka sojowego;
➢ niemowlętom i małym dzieciom nie podaje się wody sodowej, soków owocowych ani płynów nawadniających dla sportowców. Trzeba poprosić lekarza o receptę na płyn nawadniający specjalnie dla maluchów;
➢ na własną rękę nie podawaj dziecku leków przeciwbiegunkowych;
➢ dzieciom powyżej 2 roku życia można zmienić dietę – podawać więcej bananów, soku jabłkowego i grzanek, aby w ten sposób zwiększyć masę stolca. Poprawę przynosi też jogurt z żywymi kulturami bakterii;
➢ gdy poza biegunką dziecko ma również wymioty, nie dawaj mu stałych pokarmów, ogranicz się do zup;
➢ przy objawach odwodnienia (gęsta ślina, brak łez, ciemnożółty mocz) czym prędzej wezwij lekarza.
Jeśli malec nie chce pić lub utrata płynów jest znaczna, trzeba jechać do szpitala.
Jak zapobiegać biegunce u dzieci
By nie dopuścić do rozwolnienia u dzieci, trzeba przestrzegać:
➢ bezpiecznego przechowywania jedzenia (lodówka, zamknięte pojemniki),
➢ myć należy także warzywa i owoce,
➢ posiłki trzeba spożywać spokojnie, bez pośpiechu, pokarm musimy dokładnie rozgryzać i pamiętać o częstszym spożywaniu potraw gotowanych i duszonych niż pieczonych i smażonych, nasza dieta musi być rozsądnie urozmaicona,
➢ starannego przygotowywania posiłków oraz podstawowych zasad higieny (myć ręce przed każdym kontaktem z dzieckiem, zwłaszcza przed karmieniem bądź przygotowaniem mieszanki,
➢ myć butelki i naczynia w gorącej wodzie z dodatkiem detergentu),
➢ dokładnie sprawdzać świeżość podawanych maluchowi potraw,
➢ nie dopuszczać do kontaktu z osobami chorymi,
➢ Jeśli malec musiał brać antybiotyki, można mu podawać preparat osłonowy, np. Lakcid, Lacidofil, Trilac, który przywraca właściwy skład mikroflory bakteryjnej jelit,
➢ Niemowlaka do 6. miesiąca życia można zaszczepić przeciwko biegunce wywoływanej przez rotawirusy (szczepionka jest na receptę),
➢ po przebytej bieguncenie wolno pić soków i jeść surowych warzyw i owoców.
Odwodnienie organizmu to stan, w którym zawartość wody spada poniżej pewnego, określonego poziomu, niezbędnego do prawidłowego funkcjonowania narządów i tkanek. Dziecko traci wodę w sposób fizjologiczny, wraz moczem i w trakcie oddychania. Sporo jej ucieka również, gdy malec się poci, zwłaszcza obficie – gdy ma gorączkę lub jest mu za ciepło, a także gdy przebywa w miejscach, gdzie jest niska wilgotność. Dziecko może też odwodnić się wówczas, gdy przez dłuższy czas nie dostanie nic do picia. Ale najczęściej dzieci odwadniają się na skutek biegunki i wymiotów, zwłaszcza tych wywołanych przez rotawirusy, czyli tak zwaną grypą żołądkową, jelitówkę.
Na odwodnienie szczególnie narażone są niemowlęta i małe dzieci, ponieważ tracą płyny szybciej niż osoby dorosłe.
Objawy odwodnienia u dziecka
Podczas odwodnienia organizm traci wodę, a wraz z nią elektrolity – wodne roztwory jonów soli, takie jak sód, potas, magnez czy wapń – które regulują pracę całego ciała i są niezbędne do prawidłowego przebiegu większości funkcji życiowych. Ich niedobór może zachwiać równowagę wodno-elektrolitową, czego konsekwencją są zaburzenia pracy układów wewnętrznych, w tym zaburzenia rytmu serca, omdlenia, drżenie mięśni, obrzęki czy wzrost ciśnienia tętniczego. Ponieważ utrata wody z organizmu wiąże się z utratą wagi, odwodnione dziecko staje się lżejsze. Są to jednak różnice niemal niezauważalne przez rodziców, zwłaszcza, jeśli wcześniej nie znali dokładnej wagi dziecka. Jednak to, że dziecko jest odwodnione, można poznać po kilku charakterystycznych objawach odwodnienia– każdy z nich powinien wzbudzić czujność rodzica:
suche wargi, język i błona śluzowa jamy ustnej,
płacz „bez łez”, chrapliwy głos,
apatia bądź rozdrażnienie,
mocz ma ciemne zabarwienie i jest go mało (albo dziecko w ogóle nie moczy pieluszek),
oczy i ciemiączko są zapadnięte,
skóra ma zmniejszone napięcie – ujęta w dwa palce i puszczona nie wraca natychmiast na swoje miejsce,
osłabienie, wiotkość.
Stopnie odwodnienia organizmu
Wszystkie te objawy nie występują jednak w jednym czasie, lecz pojawiają się w miarę postępowania procesu odwodnienia organizmu dziecka. Dlatego wyróżnia się trzy stopnie odwodnienia:
- odwodnienie lekkie (utrata 1 proc. masy ciała): dziecko ma suche śluzówki w jamie ustnej, odczuwa wzmożone pragnienie.
- odwodnienie umiarkowane (utrata do 4 proc. masy ciała): niewielka ilość moczu, osłabienie, przyspieszona akcja serca, wydłużony nawrót kapilarny (płytka paznokcia po naciśnięciu i przytrzymaniu palcem przez pięć sekund z taką siłą, by płytka zbladła, przez ponad dwie sekundy nie wraca do pierwotnego koloru). uczucie suchości w ustach, ospałość, mało elastyczna skóra.
- odwodnienie ciężkie (utrata ok. 10 proc. masy ciała): charakterystyczny jest całkowity brak moczu, szybki oddech, zimna i lepka skóra, spadek ciśnienia tętniczego krwi, wiotkość i bardzo ciężki stan dziecka.
Przyczyny odwodnienia u dzieci
Najczęstszą przyczyną odwodnienia u dzieci jest infekcja wirusowa objawiająca się gorączką, biegunką, wymiotami i spadkiem apetytu u dziecka. W wielu przypadkach infekcja jest wywoływana przez rotawirusy. Odwodnienie może być również następstwem pojawienia się ran w jamie ustnej dziecka. One również są wynikiem działania wirusów. Bolesne ranki w ustach utrudniają jedzenie, zniechęcając tym samym dziecko do spożywania pokarmów i przyjmowania płynów. Niechęć do jedzenia i picia może być także wynikiem infekcji bakteryjnej objawiającej się wymiotami i biegunką. Infekcje tego typu mają zwykle związek z bakteriami salmonella i E. coli.
Odwodnienie może mieć miejsce także u dzieci zmagających się z lambliozą. Jest to infekcja pasożytnicza, która może objawiać się biegunką i nadmierną utratą płynów. Co ciekawe, odwodnienie może pojawić się również w wyniku intensywnego pocenia się, dlategow upalne dni należy zadbać o to, by dziecko spożywało większą ilość płynów niż zwykle.
Jaką dietę stosować przy odwodnieniu?
W czasie odwodnienia najważniejsze jest przywrócenie prawidłowego nawodnienia organizmu dziecka. Kluczową rolę odgrywają tu doustne płyny nawadniające, ale wskazane są również pewne zmiany w diecie dziecka. Wbrew obiegowej opinii, nawadnianie organizmu rosołem, sokiem owocowym, wodą lub herbatą to nie najlepszy pomysł. Płyny te nie zawierają bowiem odpowiednich proporcji glukozy i soli mineralnych, przez co mogą nasilać biegunkę.
O właściwy poziom nawodnienia lepiej jest zadbać poprzez podawanie dziecku produktów zawierających dużo wody, czyli owoców i warzyw. Doskonale sprawdzają się również pokarmy płynne. Bardzo ważne jest dostarczanie dziecku z pożywieniem niezbędnych mu składników odżywczych. W diecie malucha nie może zabraknąć węglowodanów złożonych (ziemniaki, ryż, pełnoziarniste pieczywo, płatki zbożowe), chudego mięsa oraz jogurtów. Dieta powinna być adekwatna do wieku dziecka.